Sekilas tentang Geometri
== Apakah geometri? ==
Perkembangan direkodkan dari
geometri merentangi lebih dua alaf. Ia sukarnya terkejut yakni persepsi dari
apa yang menjadikan geometri berkembang sepanjang zaman. Paradigma geometrik
yang dipersembahkan di bawah patut dilihat sebagai '[[Gambar pada pameran]]' seumpama:
mereka tidak memenatkan subjek geometri tetapi hanya memantulkan sesetengah
dari tema bertaksirnya.
=== Geometri praktikal ===
Terdapat sedikit ragu-ragu bahawa
geometri berasal sebagai sains ''praktikal'', mengambil berat tinjauan, ukuran,
luas, dan isipadu. Dikalangan perlaksanaan penting seorang mencari formula [[jarak]],
[[luas]] dan [[isipadu]], seperti [[teorem Pythagoras]], [[lilitan]] dan [[luas
cakera|luas]] bulatan, luas [[segitiga]], isipadu dari [[Silinder (geometri)|silinder]],
[[sfera]], dan [[piramid]]. Perkembangan [[astronomi]] membawa kepada
kemunculan [[trigonometri]] dan [[trigonometri sferikal]], bersama dengan
pelayan teknik komputasi.
=== Geometri aksiomatik ===
Cara komputingkan sesetengah
jarak atau ketinggian yang tak boleh dimasuki adalah berdasarkan pada [[persamaan
(geometri)|persamaan]] dari tokoh geometrik dan disifatkan ke [[Thales]] menandakan
pendekatan lebih abstrak kepada geometri yang diambil oleh [[Euclid]] dalam [[Elemen
Euclid|Elemennya]], salah satu dari buku paling berpengaruh yang pernah ditulis.
Euclid memperkenalkan sesetengah [[aksiom]] atau [[penganggapan]], meluahkan
utamanya atau sifat bukti-sendiri dari poin, garis, dan datar. Dia meneruskan
kepada berkerasnya mengurangkan sifat lain dengan alasan matematikal. Pada abad
keduapuluh, [[Dabid Hilbert]] memberikan alasan aksiomatik dalam cubaannya
untuk mengemaskinikan Euclid dan memberikan asas moden dari geometri.
=== Pembinaan geometrik ===
Saintis purba diberikan perhatian
istimewa dalam membinakan objek geometrik yang telah dihuraikan dalam
sesetengah cara lain. Alatan klasikal yang membenarkan pembinaan geometrik
ialah [[kompas dan baris sisi]]. Bagaimanapun, sesetengah masalah sebenarnya
sukar atau mustahil untuk diselesaikan dengan cara ini sendiri, dan kepandaian
pembinaan kepada masalah geometrik dengan geometrik atau cara mekanikal adalah
dikenali sebagai [[geometri Sintetik]].
=== Nombor dalam geometri ===
Peranan [[Pythagoras]] memang
sudah dianggap dari nombor dalam geometri. Bagaimanapun, penemuan [[Kebolehbandingan
(matematik)|ketidakbolehbandingan]] jarak, yang bercanggah dengan pandangan
falsafah mereka, membuatkan mereka tinggalkan nombor (abstrak) dengan
menggemarkan kuantiti geometrik (konkrit), seperti jarak dan luas rajah. Nombor
telah diperkenalkan semula kepada geometri dalam bentuk [[koordinat]] oleh [[Descartes]],
dan menyedari bahawa penyelidikan bentuk geometrik boleh dimudahkan oleh
persembahan algebraik mereka. [[geometri Analitik]] memberikan cara algebra
kepada soalan geometrik, biasanya dengan menghubungkait [[lengkung]] geometrik
dan [[persamaan]] algebraik. Idea ini memainkan peranan penting dalam
perkembangan [[kalkulus]] pada abad ketujuhbelas dan membawa kepada penemuan
banyak sifat baru dari datar lengkung. [[Geometri Algebraik]] moden
pertimbangkan soalan sama pada yang meluasnya peringkat lebih abstrak.
=== Posisi dari geometri ===
Malah pada zaman purba, geometer
pertimbangkan soalan dari posisi relatif atau hubungan spatial dari rajah
geometrik dan bentuk. Sesetengah contoh diberikan dengan diukir dan dan bulatan
[[poligon]] yang digaris lilitkan, garis yang disilangkan dan tangen ke [[seksyen
konik]], poin dan garis tatarajah [[Tatarajah Pappus|Pappus]] dan [[Teorem
Menelaus|Menelaus]]. Pada Zaman Pertengahan soalan yang lebih baru dan rumit
dari jenis ini telah dipertimbangkan: Apakah bilangan maksimum dari sfera
serentaknya menyentuh sfera yang diberikan dari radius yang sama ([[masalah
ciumkan nombor]])? Apakah yang terpadat [[bungkusan sfera|bungkusan dari sfera]]
dari saiz sama dalam ruang ([[tekaan Kepler]])? Kebanyakan soalan ini
melibatkan bentuk geometrikal yang 'tegar', seperti garis atau sfera. Geometri [[geometri
projektif|Projektif]], [[geometri cembung|cembung]] dan [[geometri berasingan|berasingan]]
merupakan tiga subdisiplin di dalam geometri masa kini yang mengendalikan
dengan soalan berkaitan ini.
Bab baru dalam ''Geometria situs''
telah dibuka oleh [[Leonhard Euler]], yang beraninya tebarkan keluar sifat
metrik dari rajah geometrik dan dianggap struktur geometrikal paling
fundamental yang berdasarkan hanya pada bentuk. [[Topologi]], yang bercambah
dari geometri, tetapi dijadikan kepada disiplin bebas besar, tidak membezakan
antara objek yang boleh berterusan dicacatkan kepada satu sama lain. Objek ini
namun begitu mungkin mengekalkan sesetengah geometri, seperti pada kes dari [[ikatan
hiperbolik]].
=== Geometri melebihi Euclid ===
Selama hampir dua ribu tahun
sejak Euclid, manakala berderetan dari soalan geometrikal disoal dan dijawab yang
tak boleh dielakkan berkembang, pemahaman asas dari [[ruang]] tinggal pada
dasarnya sama. [[Immanuel Kant]] menyatakan
bahawa terdapat hanya satu, geometri, ''mutlak'', yang dikenali menjadi ''a
priori'' yang sebenar oleh fakulti minda dalaman: Geometri Euclid adalah [[sintetik
a priori]]. <ref>Kline (1972) "Fikiran matematikal dari zaman purba
ke moden", Sidang Universiti Oxford, p. 1032. Kant did not reject the logical (analitik a
priori) ''kemungkinan besar'' dari geometri bukan Euclid, lihat Jeremy Gray, "Idea
dari Ruang Euclid, Bukan Euclid, dan Relativistik", Oxford, 1989; p. 85. Sesetengah telah menyifatkan bahawa, pada
cahaya ini, Kent telah pada faktanya ''meramalkan'' perkembangan geometri bukan
Euclid, cf. Leonard Nelson, "Falsafah dan Aksiomatik," Cara Socratik
dan Falsafah Kritikal, Dover, 1965; p.164.</ref> Pandangan dominan ini
telah diterbalikkan oleh penemuan berevolusi dari geometri bukan Euclid dalam
karya dari [[Carl Friedrich Gauss|Gauss]] (yang tak pernah menerbitkan teorinya),
[[Bolyai]], dan [[Lobachevsky]], yang mempamerkan bahawa [[ruang Euclid]] biasa
hanyalah satu-satunya kemungkinan besar untuk perkembangan geometri. Wawasan
luas dari subjek geometri telah kemudian diluahkan oleh [[Riemann]] dalam
syarahan rasminya ''Über die Hypothesen, welche der Geometrie zu Grunde liegen''
(''Pada hipotesis yang diasaskan geometri''), diterbitkan hanya selepas
kematiannya. Idea Riemann baru dari ruang dibuktikan penting dalam [[teori
kerelatifan am]] [[Einstein]] dan [[geometri Riemann]], yang dianggap ruang
yang amat umum iaitu pengertian jarak ditaksirkan, merupakan sokongan dari
geometri moden.
=== Simetri ===
[[Fail:Order-3 heptakis
heptagonal tiling.png|right|thumb|120px|Sebuah uniform [[teselasi|tiling]] dari
[[datar hiperbolik]]]]
Tema dari [[simetri]] dalam
geometri hampir setua seperti sains dari geometri itu sendri. [[Bulatan]], [[poligon
malar]] dan [[platonik padat]] dipegang kepentingan yang mendalam untuk ramai
ahli falsafah purba dan telah disiasat secara terperinci pada zaman Euclid. Corak
simetrik berlaku dalam sifat dan telah artistiknya dijadikan dalam berbagai
bentuk, termasuk grafik membingungkan dari [[M. C. Escher]]. Namun begitu, ia
tidak hingga separuh kedua dari abad ke-19 bahawa peranan bersatu dari simetri
dalam asas geometri telah diakui. [[Program Erlangen]] [[Felix Klein]] mengisytiharkan
bahawa, dalam akal yang amat tepat, menentukan apakah geometri ''adalah''. Simetri
dalam [[geometri Euclid]] klasikal dipersembahkan oleh gerakan yang [[sepadan]]
dan [[tegar]], manakala dalam [[geometri projektif]] peranan analogus dimainkan
oleh [[kolineasi]], perubahan geometrik yang mengambil garis lurus ke garis
lurus. Bagaimanapun, ianya dalam geometrik baru dari Bolyai and Lobachevsky, Riemann,
[[William Clifford|Clifford]] dan Klein, dan [[Sophus Lie]] bahawa idea Klein
untuk 'mentaksirkan geometri via [[kumpulan simetri]]nya' dibuktikan paling
berpengaruh. Kedua-dua simetri berasingan dan berterusan memainkan peranan
penting dalam geometri, dahulunya dalam [[topologi]] dan [[teori kumpulan
geometrik]], yang terkemudian dalam [[teori Lie]] dan [[geometri Riemann]].
=== Geometri moden ===
''Geometri moden'' merupakan
judul dari buku teks popular oleh Dubrovin, [[Sergei Petrovich Novikov|Novikov]],
dan Fomenko pertama diterbitkan pada 1979 (dalam B. Rusia). Pada hampir 1000 m/s,
buku ini mempunyai satu benang utama: struktur geometrik dari berbagai jenis
pada [[berganda]] dan applikasi mereka dalam [[fizik teoretikal]] berkotemporari.
Sesuku abad selepas penerbitannya, [[geometri perbezaan]], [[geometri algebraik]]
[[geometri simpletik]], dan [[teori Lie]] yang dipersembahkan dalam buku
tinggal dikalangan kawasan paling kelihatan dari geometri moden, dengan
perhubungan berganda dengan bahagian dari matematik dan fizik yang lain.
No comments:
Post a Comment